Vandaag is het een grote dag voor het Cubaanse meisje Pura. Ze wordt vijftien jaar oud, en dat moment laten ze in Havana niet zomaar voorbij gaan. Al wekenlang zijn voorbereidingen getroffen voor dit belangrijke moment. De ‘quinceañera’ is het moment waarop een meisje vrouw wordt. Het is een overgangsritueel, met naast een groot feest vaak bijbehorende fotoshoots met professionele maquillage en diverse kledingwissels, maar één jurk is de belangrijkste en doet – vooral kwa aanschafprijs – niet onder voor een gemiddelde trouwjurk.
Ook de jurk die Pura op haar verjaardag zou dragen moest perfect zijn. En dat is hij: als Pura hem eenmaal aan heeft kan ze zich nauwelijks meer bewegen, maar ze ziet eruit als een plaatje. Er is een oldtimer geregeld waar Pura bovenop kan zitten en kan worden rondgereden door de wijk. Tijdens die showrit wordt Pura toegejuicht door de hele wijk. Iedereen uit de buurt heeft toegeleefd naar deze dag. Iedereen heeft zich ook grote zorgen gemaakt toen het een paar jaar geleden slecht ging met Pura: ze had een hersentumor en moest stoppen met haar grote passie turnen. De dokters zeiden dat ze niet ouder zou worden dan dertien jaar. En kijk haar nu eens: daar bovenop die auto, als stralend middenpunt van de gemeenschap! Wie had dat durven denken! Ik begin mijn blog over World Press Photo met een positief verhaal. Ze zijn er meer op de belangrijkste fototentoonstelling van het jaar, maar zware kost heeft de boventoon. Terecht: want er zijn zoveel schrijnende situaties waar aandacht voor gevraagd moet worden, en met een treffende foto lukt dat misschien nog wel meer dan met bewegend beeld.
“De foto’s zijn dit jaar groter dan in voorgaande jaren.”, vertelt Cathelijne Broers, directrice van De Nieuwe Kerk. “Hierdoor wordt je als aanschouwer echt in het beeld getrokken.”. De foto’s lijken inderdaad indrukwekkender te zijn dan ooit. Ze komen op dit formaat, en afgedrukt in perfecte kleuren, schitterend tot hun recht. Wat langer kijken naar een foto loont. Zo valt in de feestelijke Cubaanse foto gemaakt door Diana Markosian – winnaar in de categorie ‘hedendaagse kwesties’ – pas in latere instantie een jong meisje in het publiek op. Misschien is ze negen jaar oud. In vergelijking met de jarige Pura heeft ze maar weinig om het lijf: Een roze korte broek, waar haar buikje overheen bolt, en een blauw topje, dat haar beginnende borstjes maar nauwelijks bedekt. Ze lijkt glimlachend weg te dromen… Op een dag zal zij net zo’n mooie jurk dragen als Pura en zal de buurt voor haar juichen.
Op de foto van Forough Alaei, die eerste prijs in de categorie ‘sport’ heeft gewonnen lijkt in eerste instantie een gewone groep voetbalsupporters te zien. Pas wanneer je je ogen goed de kost geeft, zie je dat één van de supporters een vrouw is, verkleed als man. In Iran worden vrouwen maar een enkele keer toegelaten tot het stadion. Wie toch graag een wedstrijd wil bijwonen, moet creatief zijn!
De winnende World Press Photo is dit jaar gemaakt door John Moore. In zijn foto worden we meegenomen in een hartverscheurend tafereel. Tot voor even heeft een klein meisje zich geborgen gewaand, veilig in de armen van haar moeder. Dan wordt moeder staande gehouden voor visitatie en moet ze haar dochtertje loslaten. Daar staat het kind dan: in de donkere nacht, hongerig en doodmoe van een lange reis. Een vreemde man raakt haar moeder aan. Ze begrijpt niets van wat er allemaal gebeurt. Een ding weet ze wel: dit is helemaal niet leuk. Wat doe je dan als kleine uk? Je zet het op een brullen. Geef haar eens ongelijk.
Moore: “Het ging allemaal heel snel. Op het moment dat ik deze foto nam, wist ik niet hoe het verder zou gaan met de kleine Yanela en haar moeder. Natuurlijk ging gezien het ‘zero tolerance’ beleid van Trump de mogelijkheid dat ze bruut van elkaar waren gescheiden, door mijn hoofd.”. Nadat de foto ‘viral’ ging, werd door de Amerikaanse overheid. gegarandeerd dat dat Yanela en haar moeder niet was overkomen. Ondanks dat was de verontwaardiging onder het publiek zo groot, dat het beleid werd aangepast: Moeders en kinderen werden niet langer uit elkaar gehaald. In de categorie portretten maakt het zelfportret van de Russische Alyona Kochetkova veel indruk op mij. We zien Alyona op de rug, achter een bord soep. Alyona lijdt op het moment dat ze het portret neemt aan kanker, en in het bord bietensoep (borscht) dat voor haar neus staat heeft ze totaal geen trek. Het bord rode soep is verhalend en symbolisch tegelijk. Kochetkova laat de kleur rood vaak terugkomen in haar fotoserie over de periode waarin ze ziek was. “Rood staat voor de angst die ik voelde, de kleur van de chemovloeistof en voor het leven.”
World Press Interactive van het jaar is het verhaal van Julia, Wilmer en Izerman die opgroeien op de Marshalleilanden. Wetenschappers verwachten dat de eilanden door de opwarming van de aarde nog tijdens het leven van deze kinderen onbewoonbaar zullen worden. De multimedia-installatie toont fragmenten uit het leven van de drie kinderen, tegen de achtergrond van een schitterende plek op aarde. Ondanks het besef van de dreiging die hen boven het hoofd hangt is er plek voor jeugdige onbevangenheid en hoop op een mooie toekomst.
Sommige foto’s zijn prachtig, maar blijken ondanks dat een aangrijpend verhaal te vertellen. De kleurenpracht in de winnende natuurfoto van de Hongaarse Bencé Máté, is in werkelijkheid een groep levende kikkers waarvan de pootjes zijn afgesneden om als delicatesse te worden verkocht en de schitterend uitgedoste dame op de milieufoto van Brent Stirton draagt camouflagekleding. Ze maakt deel uit van een vrouwelijke anti-stropersgroep in Zimbabwe en strijdt met gevaar voor eigen leven voor natuurbehoud.
Aan het einde van de tentoonstelling kunnen bezoekers stemmen op de ‘foto van de dag’. Voor mij werd dat de foto van deze dappere strijdster waarin moed, kracht en schoonheid samen komen. De foto’s op de World Press tentoonstelling zijn stuk voor stuk kunstwerken. Laat je even meeslepen in een andere wereld dan de jouwe. Open je ogen voor wat speelt bij anderen, wat aandacht behoeft en oproept tot actie. Geniet van de schoonheid, maar vraag je ook af: “Wat kan ik betekenen?”
World Press Photo is tot en met 7 juli te zien in de Nieuwe Kerk in Amsterdam
